از رقابت‌های دانشجویی تا ورود حرفه‌ای به رسانه ملی
دکتر شهاب اسفندیرای رئیس دانشگاه صداوسیما به مناسبت روز دانشجو با هفته نامه سازمان صداوسیما گفتگو کرد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه صداوسیما و به نقل از هفته نامه سازمان صداوسیما، شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما از نخستین روزهای حضور در این دانشگاه تلاش کرد فضا را از حال‌وهوای کارمندی خارج کند و با احیای تشکل‌های دانشجویی و انجمن‌های علمی و فرهنگی، موجب پویایی و نشاط بیشتر در فضای دانشگاه شود. گرچه هنوز تصویری که از دانشگاه صداوسیما در مقایسه با سایر دانشکده‌های علوم ارتباطات و رسانه وجود دارد، تصویر کاملاً شناخته‌شده‌ای نیست؛ تحولات پیش رو قطعاً به بازسازی جلوه دانشگاه رسانه ملی کمک خواهد کرد. از سویی تحصیل در دانشگاه صداوسیما یکی از اصلی‌ترین مسیرهای رسیدن به جایگاه حرفه‌ای در رسانه ملی است. خوشبختانه، در سال‌های اخیر نه تنها دانشگاه از منظر محتوای درسی و عناوین شغلی غنی‌تر شده و حتی با اضافه شدن مقطع دکتری «مطالعات رسانه گرایش رادیو و تلویزیون » رو به تکامل حرکت کرده است، بلکه شاهد رقابت رتبه‌های تک رقمی در تمام مقاطع برای ورود به این دانشگاه هستیم. با شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما، آخرین وضعیت دانشگاه را همگام با رویکردهای تحولی در مجموعه رسانه ملی بررسی کردیم که در ادامه می‌خوانید:
بعد از حدود چند دهه فعالیت مستمر، اکنون دانشگاه صداوسیما در مقاطع گوناگون تحصیلی از چه تعداد دانشجو میزبانی می‌کند؟
با احتساب ورودی‌های جدید دانشگاه صداوسیما، امروز دارای حدود ۹۵۰ دانشجو در تمام مقاطع مختلف است.
ازنظر توازن جنسیتی در پذیرش دانشجو، دانشگاه صداوسیما چه شرایطی دارد؟
به این دلیل که در برخی رشته‌های کاردانی تنها از بین آقایان دانشجو پذیرش می‌کنیم، اکنون ۶۰ درصد دانشجویان آقا و ۴۰ درصد خانم‌اند.
یکی از موضوعاتی که همیشه با فضای دانشگاه و زیست دانشجویی پیوند داشته، مطالبه‌گری و فعالیت‌های صنفی است؛ اما به نظر می‌رسد دانشجویان دانشگاه صداوسیما کمتر چنین روحیه‌ای دارند. رویکرد شما به فعالیت‌های دانشجویی چگونه است؟
من هم زمانی که به دانشگاه صداوسیما آمدم، چنین احساسی داشتم؛ تعداد تشکل‌ها، انجمن‌ها و کانون‌های فعال دانشجویی در سال‌های گذشته خیلی کم بوده و تنها تشکل بسیج دانشجویی فعالیت‌هایی داشته و یک انجمن علمی و تعدادی کانون فعال بوده است. آن زمان دانشجویان صداوسیما به‌شرط معدل بالای ۱۵ و قبولی در گزینش، به استخدام سازمان صداوسیما درمی‌آمدند. دراین‌میان، برخی دانشجویان که باید برای خدمت به شهرستان می‌رفتند، انصراف می‌دادند و به‌هرحال، خسارتی وارد می‌شد و طبیعتاً در عدم پویایی فضا نیز بی‌تأثیر نبود. برای حل این مشکل لازم بود دانشجویان خودشان را ملزم به تلاش ببینند تا از حس‌وحال کارمندی خارج شوند و بدانند که اگر می‌خواهند به استخدام صداوسیما درآیند، باید فعال باشند.
یعنی به‌نظر شما، بخشی از انفعال دانشجویان دانشگاه صداوسیما، به‌سبب جوّ حاکم بر دانشجویان و خودکارمد پنداری آن‌هاست؟
نگرش دانشجو باید به سازمان این‌گونه باشد که قرار است بهترین‌ها در رقابتی سالم وارد صداوسیما شوند. نظام امتیازبندی در دانشگاه به همین منظور ایجاد شد تا دانشجو پس‌از ارزیابی علمی، مهارتی، تولیدات، فعالیت فوق‌‌برنامه، ظرفیت‌های بین‌المللی و… با کارنامه‌ای علمی و فرهنگی استخدام شود. دانشجویی که در این سطح از فعالیت باشد، قطعاً پویاتر خواهد بود و فضای دانشگاه را از انفعال خارج می‌کند. به همین منظور، معاونت فرهنگی زمینه را برای فعالیت‌های کانون‌ها و تشکل‌ها و اعطای مجوز باز کرد. اکنون تمام دانشکده‌های ما حداقل یک یا چندین انجمن علمی و انواع کانون‌های فعال دارند؛ همچنین اردوهای باکیفیتی به دست دانشجویان برگزار می‌شود. دانشگاه صداوسیما در چند سال اخیر انجمن صنفی جدی‌ای نداشت و اکنون انجمن صنفی با جدیت پیگیر مطالبات دانشجویان است و کامل‌ترین و جسورانه‌ترین جلوه آن را در مراسم روز دانشجوی سال 1402 با حضور رئیس رسانه ملی در جمع دانشجویان دانشگاه صداوسیما مشاهده کردیم که به‌طور شفاف تمام پرسش‌هایشان را مطرح کردند.
اگر امروز خودتان یکی از دانشجویان دانشگاه صداوسیما بودید، از رئیس دانشگاه و سازمان صداوسیما چه توقعاتی داشتید؟
اهالی رسانه افکار جامعه را شکل می‌دهند و اهمیت و حساسیت کار در رسانه بسیار بالاست. اگر رسانه ملی را دانشگاهی عمومی درنظر بگیریم، دانش‌آموختگان دانشگاه صداوسیما معلمان این دانشگاه عمومی‌اند. بنابراین، اگر دانشجوی چنین دانشگاهی بودم، توقع داشتم آموزش و امکاناتم بهترین باشد. به‌نظرم، ورود به این دانشگاه باید سخت باشد تا بهترین استعدادها و شایسته‌ترین افراد بتوانند در این فضا تحصیل کنند. باید امکان رقابت حرفه‌ای و درآمدها در رسانه ملی در حدی باشد که افراد برای حضور در این عرصه تمام همت و توان خود را به میدان بیاورند. در جهان نیز متخصصان رسانه و روزنامه‌نگاران درآمدهای چشمگیری دارند و ازسوی‌دیگر، توانمندی آن‌ها نیز بالاست. اگر دانشجوی دانشگاه صداوسیما بودم، دوست داشتم علاوه‌بر تحصیل، شرایطی برای مطالعات چندساحتی و ذخایر غنی در زمینه‌های فرهنگی، تاریخی، دینی، ادبی، فلسفی و… داشته باشم. در همین زمینه، تلاش شده در طرح جامع فرهنگی دانشگاه صداوسیما در کنار برنامه درسی اصلی، زمینه انتقال این‌گونه آموزش‌ها و معارف را برای دانشجویان فراهم کنیم و به تربیت و پرورش نسلی اندیشمند، اثرگذار و خلاق برسیم. ازسوی‌دیگر، دانشجوی دانشگاه صداوسیما هم باید مهم‌ترین مأموریتش را تحقق همین اهداف بداند.
اخیراً دانشجویان دانشگاه صداوسیما موفق به دریافت جوایزی از جشنواره اجلاسیه اتحادیه رادیو تلویزیون‌های آسیا- اقیانوسیه (ABU) شده‌اند. آیا تسهیلات یا امتیاز خاصی برای این دانشجویان تعیین شده است؟
امسال برای اولین‌بار جوایزی به دانشجویان اعطا شد و ما هم برای حضور این افراد در جشنواره مکاتبات و اقداماتی را که در توان داشتیم، انجام دادیم و قطعاً از این افراد و تمام دانشجویان فعال در قالب‌های گوناگون، حمایت می‌شود. اصولاً فعالیت‌های بین‌المللی دانشگاه در دو حوزه تعریف می‌شود: یک حوزه در ارتباط با استادان است که در قالب حضور در همایش‌های بین‌المللی، برگزاری نشست‌های تخصصی، دعوت از استادان خارجی و… تعریف می‌شود. در سال‌های گذشته به‌دلیل مشکلات مالی، در این حوزه‌ها فعال نبودیم؛ اما با حمایت دانشگاه، استادان فعال‌تر شده‌اند و هر سال مقالات استادان ایرانی در رویدادهای بین‌المللی عرضه می‌شود. امسال همان‌طور که دانشجویان توانستند در اجلاس "ABU" برنده جوایزی شوند، یک عضو هیئت‌علمی دانشکده فنی و مهندسی رسانه و یکی از دانش‌آموختگان مهندسی دانشگاه صداوسیما نیز جایزه برترین مقاله علمی بخش جشنواره جهانی "ABU" را به دست آوردند.
همچنین دانشجویان و استادان دانشگاه صداوسیما در کنفرانس بین‌المللی پردازش سیگنال که در فرانسه برگزار شد، برنده جایزه شدند. امسال دانشجویان و استادان دانشگاه صداوسیما در کنفرانس بین‌المللی-مدیترانه‌ای در ترکیه و یک همایش زبان تخصصی رسانه و یک همایش دینی معتبر در ایتالیا افتخارآفرینی‌هایی داشتند. هیئت امنا از همه جوانب ما را موظف به فعالیت‌های بین‌المللی کرده است که جوایز و موفقیت دانشجویان در عرصه‌های بین‌المللی بخشی از دستاوردهای ماست.
دانشجویان دانشگاه صداوسیما از طولانی بودن مراحل امتیازبندی گله‌مند هستند؛ برای سامان‌دهی این فرایند چه اقداماتی صورت گرفته است؟
این فرایند ضوابط و قواعد روشنی دارد و آیین‌نامه نیز روی سایت دانشگاه موجود است و تمام محورهای امتیازبندی را در برمی‌گیرد. اینکه فرایند امتیازبندی طولانی می‌شود، به دو عامل بستگی دارد. یکی از مسائل این است که دانشجو باید تمام مدارک را کامل کند و به بخش‌های مختلف دانشگاه تحویل دهد تا پرونده او نقصی نداشته باشد و به امتیازبندی برسد. این فرایند در برخی موارد طولانی می‌شود، چراکه کاری جدید است و نیروی انسانی خاصی نیز برای انجام این اقدامات نداریم و نیروهای فرهنگی دانشگاه باید علاوه‌بر مسئولیت‌های ثابت خود، این کارها را اضافه‌بر وظیفه سازمانی انجام دهند که طبیعتاً کمی‌شرایط را دشوار کرده است. خبر خوش برای حل همین مشکل، اصلاح ساختار و تشکیلات دانشگاه صداوسیما با توافق مرکز طرح، برنامه و بودجه و تصویب هیئت امناست که مبتنی‌بر آن، بخش جداگانه‌ای برای امتیازبندی دانشجویان اختصاص داده شده است. ازسوی‌دیگر، گروه دکتری «مطالعات رادیو و تلویزیون» هم به ساختار دانشگاه اضافه شده، ساختار دانشکده «هنرهای دیجیتال» تکمیل شده و مدیریت هنرستان‌ها نیز به وجود آمده که می‌تواند در توسعه هنرستان‌های صداوسیما در همه شهرهای کشور مؤثر باشد. پس، با سامان یافتن ساختارها، امتیازبندی دانشجویان نیز با سرعت و دقت بهتری پیش خواهد رفت.
یکی از مشکلات اساسی دانشجویان، کمبود خوابگاه یا فرسودگی برخی فضاهای خوابگاهی است. درباره خوابگاه چه تحولاتی خواهید داشت؟
مسائل خوابگاه دانشجویان، به‌خصوص دانشجویان دختر که خوابگاهشان از دانشگاه دور است و برای رفت‌وآمد مشکل دارند، به‌دستور رئیس رسانه ملی در شرف حل شدن است؛ بدین‌‌گونه که در نزدیکی دانشگاه و در فضای داخلی جام‌جم، خوابگاهی برای دختران ساخته خواهد شد. نقشه این کار تهیه شده و عملیات اجرایی آن به‌زودی آغاز می‌شود.
رشد کمّی و کیفی ورودی‌های دانشگاه صداوسیما در دوران تحول چطور بوده است؟
در سال های اخیر تلاش کرده‌ایم نام و نشان دانشگاه صداوسیما در فضای رسانه‌ای، اجتماعی و علمی‌بیش از پیش شنیده و شناخته شود. قبلاً برخی از افراد حتی از وجود چنین دانشگاهی اطلاع نداشتند یا از امکانات، استادان برتر و تسهیلات دانشگاه صداوسیما بی خبر بودند. ما از طریق فضاهای مجازی و سکوها خودمان را معرفی کردیم و اتفاقاً کاربران بسیاری دنبال‌کننده اخبار دانشگاه‌اند. در رسانه ملی و بازه زمانی انتخاب رشته، رئیس صداوسیما و تمام معاونت‌های سیما و صدا به ما کمک می‌کنند تا دانشگاه را به جامعه علمی معرفی کنیم. این اقدامات باعث شد ورودی‌های دانشگاه صداوسیما از نظر کمّی و کیفی رشد داشته باشند.
می‌توانید نمونه‌هایی از این استقبال را مثال بزنید؟
بله به عنوان نمونه، سال گذشته انتخاب نخست رتبه سوم کنکور سراسری هنر، رشته هنرهای دیجیتال دانشگاه صداوسیما بود. تنها دانشگاهی که در مقطع کارشناسی در تهران رشته هنرهای دیجیتال دارد، دانشگاه صداوسیماست و فرصت بسیار ارزشمندی برای متقاضیان ایجاد کرده است.
درخصوص سایر رشته‌ها مانند روزنامه‌نگاری نیز با اینکه قدمت زیادی نداریم، در رقابت با سایر دانشگاه‌های مطرح، رتبه‌های برتر کنکور خواهان تحصیل در دانشگاه صداوسیما هستند. البته ما برای دانشجویان رتبه ممتازی که دانشگاه صداوسیما را انتخاب می‌کنند، مشوق‌هایی هم طراحی کرده‌ایم. رتبه‌های تک رقمی‌کنکور برای تحصیل در رشته‌های مهندسی، دانشگاه صداوسیما را انتخاب اول خود می‌دانند. از سوی دیگر، ما در سال‌های قبل حتی در رتبه بندی‌های وزارت علوم، تحقیقیات و فناوری هم قرار نداشتیم؛ یعنی دانشگاه صداوسیما وارد رقابت نمی‌شد و برخی دوستان می‌گفتند به این دلیل که تعداد دانشجویان، دانشکده‌ها و استادان ما کم است، به نفع ماست که وارد رقابت با سایر دانشگاه‌ها نشویم؛ اما نظر من برعکس بود و معتقد بودم باید از جایی شروع کرد.
رتبه بندی وزارت علوم، تحقیقیات و فناوری شاخص مهمی است و دانشگاه صداوسیما نیز زمینه‌های آموزشی، پژوهشی، زیرساختی و رفاهی قابل دفاعی دارد و با حضور در این رتبه بندی می‌تواند معیاری برای سنجش کار خود داشته باشد. سال گذشته و پس از دو دوره شرکت در رتبه بندی وزارت علوم، تحقیقیات و فناوری، ۲۹ پله در سطح دانشگاه‌های کشور ارتقا داشتیم. همین انگیزه‌ای برای دانشجویان ممتاز شد تا تحصیل در دانشگاه صداوسیما را انتخاب کنند و کیفیت ورودی‌های ما صعودی بوده است. امروز دانشگاه صداوسیما در رتبه بندی دانشگاه‌های کشور، رتبه ۶۶ را دارد و در مقایسه با دانشگاه هنر ایران، هنر اصفهان، هنر تبریز و... هم از آن‌ها بالاتر است.
وضعیت دانشگاه در جذب دانشجویان بین الملل چگونه است؟
تعداد دانشجویان خارجی دانشگاه صداوسیما همیشه زیر ۱۰ نفر بوده و می‌خواهیم این عدد را در بازه زمانی سه تا پنج سال آینده به ۵۰ دانشجوی خارجی برسانیم. البته، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای پذیرش دانشجوی بین المللی شرایطی دارد ازجمله اینکه باید خوابگاه جداگانه داشته باشند. ما هنوز نتوانسته ایم خوابگاهی جداگانه برای دانشجویان خارجی تأمین کنیم تا پس از آن، تعداد آن‌ها را افزایش دهیم. در سال‌های اخیر از کشورهای فلسطین، عراق، پا کستان، افغانستان و تعدادی دیگر از کشورهای همسایه و اسلامی دانشجو پذیرش کرده‌ایم.
آیا برنامه‌ای برای بازنگری در رشته‌های دانشگاه و عناوین شغلی دارید؟
یکی از دغدغه‌های جدی رئیس رسانه ملی انطباق رشته‌های دانشگاه صداوسیما با مشاغل موردنیاز در سازمان صداوسیماست. نباید دانشجویان صداوسیما در رشته‌هایی تحصیل کنند که در صداوسیما شغلی برایشان وجود ندارد. بر این اساس، کارگروهی با مشارکت دانشگاه صداوسیما، مرکز طرح، برنامه و بودجه و اداره کل منابع انسانی برای تمهیدات مربوط به این مسئله ایجاد شده که مصوبه هیئت امنا را هم دارد. در سال‌های قبل کمیته مشترکی بین منابع انسانی و دانشگاه وجود داشت؛ ولی در دو سال گذشته جلسات کمیته برگزار نشد که موجب نارضایتی بود.
خوشبختانه در مقطع کنونی، رویکردهای تازه به دانشجویان صداوسیما و دانش آموختگان بسیار مثبت وهمدلانه است و قرار است علاوه بر حل مشکلات جایابی و اشتغال، منابع انسانی با انعطاف بیشتری دانش آموختگان دانشگاه صداوسیما را ارزیابی کند. اهالی رسانه افرادی با مهارت‌های چندوجهی‌اند و می‌توانند در عناوین شغلی چندگانه مشغول شوند. در فضای چندرسانه‌ای اگر تک رسانه‌ای عمل کنیم بازنده‌ایم، پس جداول درسی و عناوین شغلی دانشگاه و سازمان صداوسیما مبتنی بر همین رویکرد خواهد بود. معتقدیم باید فضا را باز کرد تا دانشجویان خلاقیت خودشان را در رسانه ملی به کار بگیرند.
آیا دانشگاه صداوسیما با چالش مهاجرات دانشجویان هم مواجه است؟
حدود پنج سال گذشته با فرایند امتیازبندی و دقت نظر در انتخاب دانشجویان، حدود ۸۰ درصد دانش آموختگان دانشگاه صداوسیما استخدام شده‌اند. ۲۰ درصد باقی‌مانده هم یا خودشان مایل به همکاری نبوده‌اند و مشاغل پردرآمدتری پیداکرده‌اند و با این که ممکن است تعدادی هم برای مهاجرت اقدام کرده باشند، به خصوص در رشته‌هایی مانند پویانمایی که تقاضای کشورها برای متخصصان این رشته بسیار بالاست. اصولاً مهاجرت افرادی که درزمینه رسانه فعالند، به لحاظ دانش زبانی و شناخت فرهنگی سخت است. شاید افراد بتوانند در زمینه‌های فنی مانند تصویربرداری یا پویانمایی فعالیت کنند؛ اما برنامه‌سازی تلویزیونی و مانند آن مشکلات بیشتری برای یک مهاجر دارد. بنابراین، درکل پدیده مهاجرت استادان و دانشجویان دانشگاه صداوسیما اصلاً برایمان چالشی نداشته است.